Aan het eind van de jaren tachtig van de negentiende eeuw werd, naar een ontwerp van de architect H. Wesstra, een schouwburg-achtig gebouw neergezet in de Wagenstraat. De straat lag in een populair uitgaansgebied van de Haagse joodse wijk die een bruisend cultureel centrum was met veel cafés en onder andere het Flora-theater. Tot het einde van de 19de eeuw zat in het gebouw café-chantant Casino. Het Casino had niet bepaald een goede naam waardoor het publiek wegbleef. In 1901 werd het gebouw overgenomen en verbouwd tot een sjiek revuetheater. De jaren daarna groeide het theater verder uit en waren er vele succesvolle cabaret-, revue- en operettevoorstellingen. Het gebouw bestond uit een tempelachtige entree, waarachter een glazen hal die als foyer diende. Aan het einde daarvan bevond zich de theaterzaal: een roodfluwelen paleisje vol klatergoud, bronzen cupido’s en kristallen luchters.
Tal van verbouwingen
Het theater had in eerste instantie de naam ‘het theater van Houtkamp’. Door de populariteit van het theater werd deze opnieuw verbouwd tot een nog groter modern variététheater met meer dan duizend zitplaatsen. Het toneel werd vergroot en er kwam een orkestbak. De zaal was beschilderd met rozige naakte nimfen, oprijzend uit hemelsblauwe zeeën, daarboven zweefden baardige satyrs en poezelige engeltjes. De hal, foyer en zaal waren rijkelijk voorzien van goud en spiegels. Na deze verbouwing kreeg in 1918 het gebouw de naam 'Cabaret-Theater Scala'. Louis Bouwmeester jr. werd de eerste directeur. Louis jr. was de zoon van gelijknamig top toneelspeler en acteur Louis Bouwmeester sr.
De Ter Hall-revues en daarna de Bouwmeester-revues waren zo succesrijk, dat werd besloten de zaal alweer te verbouwen. Het balkon werd vergroot en daarboven kwam een galerij voor de goedkoopste stoelen, loges werden verplaatst en hinderlijke pilaren verwijderd. De ijzeren constructie van het gebouw werd ondersteund met beton. Het resultaat was een gerieflijke theaterzaal met 1400 zitplaatsen en ruime tussenpaden. Behalve de hierboven genoemde revues, waren er ook voorstellingen van de Snip en Snap-revues van Rene Sleeswijk, van Wim Kan en Toon Hermans, van Josephine Baker en vele anderen.
Tekst loopt door onder foto:
Revue-oorlog
De Bouwmeester Revue was een variétégezelschap, dat in 1922 werd opgericht door Louis Bouwmeester jr. en zijn standplaats had in de Wagenstraat in Den Haag in het Scala Theater. Hoewel het gezelschap Den Haag als thuishaven had, werden tournees door heel het land georganiseerd. Sterren die bij de Bouwmeester Revue optraden waren onder anderen: Johan Buziau, Siem Nieuwenhuyzen, Willy Walden, Heintje Davids, Mimi Boesnach, Johan Kaart jr., Aaf Bouber, Henk Bood, Sylvain Poons en Piet Muijselaar. De Bouwmeester-revue stond bekend om de enorme investeringen in rijke decors, kostuums en de geëngageerde befaamde buitenlandse balletgroepen. In 1927 voerden Henri Ter Hall's 'Eerste Nederlandse Revue Gezelschap' en de pas opgerichte Bouwmeester Revue een felle concurrentiestrijd waarbij gesproken kon worden van een 'revue-oorlog'.
Tal van kunstschilders en beeldhouwers hebben werken gebaseerd op de optredens van de Bouwmeester Revue, zoals Isaac Israëls met de 'Drie revuegirls van de Bouwmeester-revue, Scala, Den Haag' en Fien de la Mar in de Bouwmeester Revue op het toneel van het Scala Theater in Den Haag (1928); Hildo Krop met dans- en toneelmaskers. In Nederland was Den Haag-Scheveningen het middelpunt van het variété. Kurhaus, Palais de Danse en natuurlijk het Circustheater trokken duizenden en nog eens duizenden mensen naar de badplaats. In het centrum van de stad was het Scala theater een stralend middelpunt.
Tekst loopt door onder foto:
Afscheid Louis Bouwmeester jr.
Tijdens een tournee in 1931 met de revue 'Champagne', werd Louis Bouwmeester jr. na een optreden van zijn gezelschap in Hengelo onwel ten gevolge van een hartaanval. In Arnhem, overleed hij korte tijd later in hotel 'Riche' waar hij tijdens de tour verbleef. Zijn lichaam werd naar zijn woonplaats Rijswijk overgebracht, waarna een afscheidsceremonie bij het Scala-theater onder grote belangstelling volgde. De hele Wagenstraat en zelfs alle straten eromheen stonden al uren voordat de rouwstoet arriveerde vol met mensen die afscheid wilde nemen. Voor deze gelegenheid en door de grote toestroom van mensen werd het centrum van Den Haag tijdelijk afgesloten voor het verkeer.
Louise Bouwmeester-Sandbergen, de moeder van Louis, nam de leiding van de Bouwmeester Revue en daarmee ook het theater over. Een aantal producties die onder haar leiding werden geproduceerd zijn ook onder ander: Bouwmeester Schouwspel (1946 en 1947) en Mevrouw L. Bouwmeester-Sandbergen (1939-1941). Helaas was het Scala Theater ook slachtoffer van de 2e wereldoorlog. Doordat de meeste bewoners uit de Haagse joodse wijk niet meer terugkeerden na de oorlog was de uitgestorven Wagenstraat een vervallen boel. In 1956 besloot Louise Bouwmeester-Sandbergen de stekker uit het theater te trekken en de grond waar het theater op stond te verkopen aan de naastgelegen winkelketen de Bijenkorf.
Tekst loopt door onder foto:
Van 4 t/m 7 februari 1956 werden de theateractiviteiten groot beëindigd met vele afscheidsvoorstellingen. Onder andere Lou Brandy en Heintje Davids traden op. Op 14 februari 1956 werd de hele inboedel van het theater geveild. Met de in totaal 721 items/eenheden werd een bedrag van 78.793,50 gulden opgehaald.
Met de grond gelijk
Kort na de overdracht werd het theater gesloopt. Aan het gebouw van de Bijenkorf werd op een deel van de grond nieuwbouw aangebouwd om meer winkelruimte te creëren. Van de rest van de grond werd een parkeerterrein gemaakt. De Haagse gemeente had toch wel enig bezwaar tegen het slopen van het Scala-theater, er zou een gebrek komen aan zalen om cultuur in het centrum de ruimte te geven. Woorden die later profetisch bleken te zijn want het uitgaansleven nu in Den Haag is niet meer dan een schim van wat het tijdens het Scala theater geweest is. De gemeenteraad kon weinig anders doen dan machteloos toezien hoe het gebouw met de grond gelijk werd gemaakt. De plek waar ooit zoveel pracht en praal van hoogwaardig variété te zien was, een historisch moment in de Haagse geschiedenis, daar kan je nu nog steeds domweg gewoon je auto parkeren. Eeuwig zonde!
Louis vader, Louis Bouwmeester sr. (1842-1925) wordt vaak Nederlands grootste acteur ooit genoemd. Hij speelde alles; Van Shakespeare tot variété, van tragedie tot klucht. Met zijn unieke speelstijl was hij 1 van de weinige in die tijd die volle zalen trok. Met deze reden kruipt topacteur Helmert Woudenberg in zijn nieuwste toneelstuk in de huid van de meesterlijke Louis Bouwmeester. Bouwmeester vergaarde grote bekendheid met zijn rol in Shakespeares 'De Koopman van Venetië'. Helaas zijn er weinig beelden van het spel van Bouwmeester. Daarom wekt Helmert Woudenberg deze sterspeler nu weer tot leven. 'Louis Bouwmeester - Onze grootste toneelspeler ooit' is volgend jaar op 27 en 28 maart 2024 te bewonderen in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag.
Foto's in deze blog zijn, indien anders vermeld, van de beeldbank Haagse Gemeentearchief.