De woonhuizen aan de Rijswijkseweg 119a t/m 131 trekken door hun bijzondere uiterlijk al een tijdje onze aandacht. De rijtjeshuizen hebben een chaletachtige stijl die je in Den Haag niet vaak tegenkomt. Wij vroegen ons af wat doen deze aparte huizen hier in een wijk die merendeels volstaat met portiekwoningen in een hele andere bouwstijl. Wij gingen op onderzoek uit!
Rond 1842 begon Den Haag met de voorbereiding om de stad in oostelijke richting vanaf station Hollands Spoor uit te breiden. Waar Laak nu ligt, lag oorspronkelijk een polder van de gemeente Rijswijk. De gemeente Den Haag eiste het gebied op in 1844 van de gemeente Rijswijk, tegen een jaarlijkse (niet geïndexeerde) vergoeding van 400 gulden. Aan de Trekvliet ontstaat als eerst de wijk Schipperskwartier. Dit omdat aldaar aan de Trekvliet, via het water, al veel activiteiten waren met goederen die via deze waterweg op schepen de stad in kwamen. De eerste huizen kwamen aan de Rijswijkseweg met daarachter gelegen hofjeswoningen voor de Haagse arbeiders.
Schipperskwartier is rond 1981 totaal afgebroken voor nieuwbouw. De enige twee panden die er nog staan van origine zijn Villa Steenoord (1878) aan de Bontekoekade en het Havenkantoor (1900) aan de Goudriaankade. Dit zijn beide Haagse monumenten. Rond 1900 werd ook het Laakkanaal en insteekhavens van de Laakhavens gegraven, waar zich industrie vestigde.
Als we dan verder speuren op oude plattegronden van Laak zien we rond 1904 de huizen aan de Rijswijkseweg 119a t/m 131 op de kaart verschijnen. Ook de bouwtekeningen, die we halen uit het archief, bevestigd ons het juiste bouwjaar. Deze huizen zijn dus al gebouwd voordat het hele bouw en stratenplan van Molenwijk, Puntpark, Laak Centraal en Spoorwijk klaar was. De rest van dit gebied bestond toen nog alleen uit bouwterrein of polder. De eerste rijtjeshuizen van dit gebied, wat bijzonder!
In de jaren daarna tussen 1910 en 1925 werd de rest van het gebied rond deze huizen volgebouwd. Ook in het begin van de Schlegelstraat en Lyonnetstraat (in die tijd tot 1922 nog Hartingstraat) werden huizen gebouwd. De eerst huizen in Spoorwijk (Stastokstraat) kwamen rond 1921.
De huizen aan de Rijswijkseweg 119a t/m 131 zijn door de jaren heen wel erg aangetast. Zo zijn de ramen bij de meeste huizen al vervangen en zijn er diverse aanpassingen met reclame-uitingen gedaan aan de gevel. Zo zit op nummer 127 al sinds 1953 het kantoor van de Haagse Taxi Mobilofoon Centrale (HTMC) en op 119a, waar nu tattooshop One Deep Inkt zit, zat vroeger een vestiging van de Nutsspaarbank.
Een leuk weetje is dat het adres Rijswijkseweg 119 is aangepast naar de van Musschenbroekstraat 2. De ingang van het huis ligt namelijk niet aan de Rijswijkseweg maar toen deze huizen gebouwd werden in 1904 bestond de van Musschenbroekstraat nog niet waardoor het huisadres Rijswijkseweg 119 werd. Rond 1918, toen Cafe Neuf op de andere hoek aan de Rijswijkseweg werd gebouwd, werd nummer 119 aan dat gebouw toegewezen. Tegenwoordig bestaat alleen nog maar nummer 119a omdat de flat die nu op de plaats van Cafe Neuf staat zijn ingang aan de Schlegelstraat heeft. Eigenlijk best gek; Wel huisnummer 119a maar 119 zelf is nergens meer te bekennen.
Lees verder onder de foto
In Den Haag zijn ruim 1100 rijksmonumenten en meer dan 1300 gemeentelijke monumenten. Een monument is een gebouw of object dat cultuurhistorische waarde(n) bezit. Zelf denken wij dat deze panden best waarde(n) hebben op grond van hun geschiedenis en aparte uiterlijk. Het zijn de allereerste nog bestaande rijtjeshuizen gebouwd in Laak. De Rijswijkseweg was vroeger de belangrijkste toegangsweg tot Den Haag, wat deze huizen in ruim 117 jaar wel niet allemaal meegemaakt en gezien moeten hebben is an sich al een hele geschiedenisles. Denk bijvoorbeeld aan alle uitvaarten van het koningshuis richting Delft maar ook de stoet Duitsers die Den Haag verlieten in 1945 en natuurlijk de intocht van de geallieerde troepen. De huizen hebben de stoomtram naar Delft nog voorbij zien rijden en in 1907 de verandering van de Rijswijksche weg naar zijn huidige straatnaam meegemaakt.
Verder hebben deze huizen een heel sterk karakteristiek uiterlijk. Voornamelijk de charletachtige daken zijn echt bijzonder voor deze wijk. Het huis op nummer 131 is nog in oude stijl behouden gebleven. Zo zijn de kozijnen op alle etages en het geelachtige gekleurde glas in het bovenlichten nog origineel. Ook de voordeur en de prachtige glasboog erboven is in goede staat bewaard gebleven. Een huis dat volgens ons zo buitengewoon is dat het best wel in aanmerking zou moeten kunnen komen een Haags monument te worden. De huizen staan dan wel in een gebied dat behoord tot het beschermd stadsaanzicht van Laak maar steken totaal af aan de samenhang van het monumentaal gevelbeeld van de architectuurstromingen in de rest van het gebied, zoals die van de Amsterdamseschool en de Nieuwe Haagse School.
Met dit artikel hopen wij, van stichting Samen voor Laak, dat monumentenzorg Den Haag van de gemeente deze rijtjeshuizen eens beter gaan bekijken om te bepalen of het realiseren van status monument in de mogelijkheden zit. Natuurlijk zou dit in overleg moeten gaan met de huidige bewoners. Wij zouden deze huizen in ieder geval heel graag willen behouden voor de geschiedenis van Laak.
